Czym jest i na czym polega praca doktorska?

To, kim jest doktorant, może nastręczać pewne trudności przy określeniu statusu takiej osoby. Z jakiego powodu? Ponieważ ktoś taki znajduje się, jakby można powiedzieć, w stanie pośrednim. Doktorant to ktoś, kto studiuje na studiach doktoranckich, ale nie jest już studentem. Poza tym to pracownik naukowy, który jednak jeszcze nie jest ani doktorem, ani profesorem.

Czasami ktoś taki jest określany asystentem lub stażystą czy też młodym nauczycielem akademickim. Przez wiele lat status doktoranta zależał zresztą od konkretnej uczelni, w której pisało się pracę doktorską lub nawet od konkretnego wydziału. Sprawę lepiej pozwalają zrozumieć przepisy ustawy z dnia 20 lipca 2018 roku – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Jako doktoranta określamy więc osobę, która ma tytuł magistra lub tytuł równorzędny, dzięki czemu na drodze studiów doktoranckich może ona uzyskać zaawansowaną wiedzę w poszczególnej dyscyplinie naukowej.

W trakcie studiów doktorant przygotowuje się do samodzielnego prowadzenia pracy naukowej oraz działalności w obszarze badań, a także twórczości naukowej. Przechodzi, więc tą drogę po to, aby uzyskać stopień doktora nauk. Widzimy więc, że trudno kogoś takiego określić studentem, choć tak samo jak studenci doktoranci od dnia obowiązywania wspomnianej ustawy mają na uczelniach swoje samorządy. 

Praca doktorska (lub jak wolimy rozprawa) jest o wiele większym intelektualnym przedsięwzięciem, aniżeli praca magisterska lub praca licencjacka. Proces pisania będzie wymagać dużo czasu. Kluczowy dla doktoranta będzie wybór jak najbardziej odpowiedniego tematu pracy. Ważne jest także przygotowanie jej harmonogramu, a więc nie miej istotna będzie współpraca z promotorem. Wybrany temat nawet najbardziej spójny z zainteresowaniami naukowymi piszącego będzie na pewno obciążający.

Praca doktorska może więc okazać się bardzo trudna z uwagi na fakt, że trzeba zaprezentować w rozprawie nowatorstwo w podejściu do tematu. Od doktoranta zawsze wymagane jest zawarcie w pracy dużej części teoretycznej. Najczęściej także, choć zależy to od dziedziny wiedzy, niezbędne będą do przeprowadzenia badania i specjalistyczne analizy. Piszący musi pamiętać także o statystykach, przygotowaniu wniosków i bibliografii, która z zasady takich pracach jest obszerna.

Jak widzimy, napisanie pracy doktorskiej będzie sporym wyzwaniem organizacyjnym i musi polegać na stałym samodyscyplinowaniu piszącego.

Najprościej mówiąc, rozprawa doktorska musi mieć charakter badawczy i musi stanowić oryginalne rozwiązanie problemu naukowego. Czynnik, jakim jest prowadzenie badań przez doktoranta, jest bardzo ważny. To on właśnie określa, czy naukowiec potrafi w sposób kreatywny podejść do danego tematu i poprzez swoją twórczą pracę, wnieść coś do inwentarza konkretnej dyscypliny naukowej. Poza tym praca doktorska polega także na zaprezentowaniu ogólnej wiedzy teoretycznej kandydata na doktora nauk.

Dla doktorantów głównym punktem odniesienia powinno być koncentrowanie się na swoim celu. Niezbędna jest systematyczność. Pisaniu rozprawy doktorskiej trzeba więc poświęcać przynajmniej jedną godzinę w ciągu dnia. Nie ma możliwości, abyśmy napisali ją w 2 tygodnie. Na uwadze miejmy obszerność i konieczność koordynowania procesu pisania z promotorem. To właśnie zadaniem opiekuna doktoranta jest odpowiadanie, pomaganie i wskazywanie odpowiednich kierunków działania.

Jak wspomnieliśmy, praca doktorska z założenia i z uwagi na wymogi na nią nakładane, będzie o wiele obszerniejsza w porównaniu do pracy magisterskiej. Rozprawa najczęściej liczy od 200 do 400 stron. Uzależnione będzie to jednak od tego, jaki jest plan doktoratu i ile rozdziałów przewiduje dysertacja. Zróżnicowanie ilościowe wynika z faktu, że uczelnie mają swoje własne wymogi formalne. Dlatego też doktorant, zanim już na poważnie zabierze się za planowanie pracy doktorskiej, musi zapoznać się z wytycznymi swojej placówki dydaktycznej.

Poza tym na długość pracy wpływa także to, na jaki temat będzie pisana. Najważniejsze jest wyczerpujące opracowanie tematu oraz jej prawidłowa redakcja pracy doktorskiej.

Podobnie ma się rzecz, jeżeli chodzi o ilość rozdziałów rozprawy doktorskiej. Ich liczba także uzależniona będzie od wyboru tematu i z dziedziny naukowej. Obszar wiedzy determinuje to, jak obszerna będzie część teoretyczna i badawcza. Nie ma więc z góry ustalonej ilości rozdziałów. Zdarza się, że liczą one kilkanaście stron, ale są też takie doktoraty, w których rozdział liczy nawet 70 stron. Obszerność pracy, a więc także ilość rozdziałów może również zależeć od promotora i recenzentów.

Podstawowym pytaniem, które na pewno zada sobie doktorant, będzie to, czy rzeczywiście warto starać się o uzyskanie tego tytułu naukowego. Na pewno dużą zaletą tych studiów jest możliwość rozwijania zainteresowań i kompetencji zawodowych. Ogromną pomocą są także zniżki studenckie i stypendia doktoranckie. Dzięki nim doktorant nie musi się martwić o środki finansowe. Nie zapominajmy też o tym, że pracodawcy nadal wysoko cenią pracowników, którzy mogą się pochwalić doktoratem.

Studia doktoranckie to także najlepsza droga dla kogoś, kto chce robić karierę akademicką. Z pewnością to, czy praca na uczelni jest profesją intratną zawodowo, będzie w oczach wielu osób kwestią dyskusyjną. To, co jednak jest pewne i co jest tu atrybutem, to fakt, że pracownicy naukowi mogą liczyć na zatrudnienie długoterminowe, a więc stabilne. A kluczowe dla wielu osób będzie to, że nie ma lepszego sposobu, aby realizować swoje pasje naukowe.

Napisanie pracy doktorskiej z pewnością nie będzie zadaniem łatwym. W końcu magister, który chce sięgnąć po ten stopień naukowy, musi się wykazać odpowiednim poziomem wiedzy i determinacji. Trzeba się więc przygotować na to, że studia doktoranckie będą o wiele bardziej wymagające od magisterskich.

Szczególnie poprzeczka będzie zawieszona wyżej z uwagi na fakt, że doktorant podczas swoich studiów ma obowiązek nie tylko prowadzić badania i systematycznie pisać dysertację. Na uczestnika studiów doktoranckich nałożony jest także obowiązek odbycia praktyk dydaktycznych. Innymi słowy, równolegle do pisania rozprawy doktorskiej na barkach doktoranta spoczywa także prowadzenie zajęć ze studentami. Nie zawsze w przypadku każdych studiów doktoranckich będzie to taka sama ilość godzin pracy na uczelni.

Niemniej jednak pracy umysłowej z pewnością nie będzie brakować. Dobrze jest więc wcześniej zastanowić się dokładnie nad tym, czy chcemy porywać się na takie wyzwanie intelektualne. Najlepiej zestawić ze sobą listę korzyści oraz wad i po takiej racjonalnej, analitycznej ocenie wybrać to, co dla nas najlepsze. Należy także pamiętać o poprawności pracy doktorskiej pod względem wizualnym oraz edytorskim. Przede wszystkim wystrzegać się najczęstszych błędów!

Decydując się na studia doktoranckie, musimy się liczyć z tym, że trzeba będzie na nie poświęcić kilka lat. Praca doktorska musi być napisana przez studenta w przeciągu 4 lat. Tyle właśnie trwa nauka w szkole doktorskiej, przynajmniej w teorii. O tym warto pamiętać, ponieważ w rzeczywistości z uwagi na różne uwarunkowania, czas ten może być krótszy lub dłuższy. W praktyce osoby zdeterminowane mogą zrobić doktorat w 3 lata albo nawet 2. Ponownie, tak jak w przypadku innych kwestii, dużo zależy od samej uczelni i także konkretnej szkoły doktorskiej. Oczywiste też jest to, że jeżeli ktoś chce przyspieszyć ten czas, to musi się liczyć z jeszcze bardziej zintensyfikowaną pracą badawczą.

Poza tym z różnych powodów studia doktoranckie mogą być wydłużone, ale naturalnie w uzasadnionych przypadkach. Bez problemu z pewnością władze uczelni pozwolą na wydłużenie tego czasu z uwagi na obiektywne czynniki życiowe takie jak przewlekła choroba albo ciąża. Ostatecznie wszystko zależy od opinii komisji badawczej. To ona ostatecznie wydaje pozytywną opinię o doktoracie i pozwala przedłużyć studia doktoranckie.

Studia doktoranckie można rozpocząć w wielu placówkach dydaktycznych zlokalizowanych w Warszawie. Przyszli studenci szkół doktorskich do dyspozycji mają takie uczelnie jak:

• Uniwersytet Warszawski
• Akademia Ekonomiczno-Humanistyczna w Warszawie
  
• Collegium Civitas
  
• Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego
  
• Akademia Leona Koźmińskiego
  
• Warszawski Uniwersytet Medyczny
  
• Polska Akademia Nauk
  
• Uniwersytet SWPS
  
• Politechnika Warszawska
  
• Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
  
• SGGW – Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
  
• Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie
  
• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
  
• Uniwersytet Medyczny w Warszawie
  
• Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej – Filia w Warszawie.
  

Miejmy jednak na uwadze to, że każda z uczelni oferować może swoje specjalizacje i indywidualnie ustalone warunki przyjęcia na studia.

Koszty związane ze studiami doktoranckimi uzależnione będą od tego, w jakim trybie będą realizowane. Studia stacjonarne są darmowe, choć w ich trakcie mogą się pojawić jakieś niewysokie koszty. Zawsze reguluje je regulamin studiów. Z kolei w przypadku trybu ekstremistycznego opłata za takie studia wynosić może kilkanaście tysięcy złotych. Inną drogą zdobycia tytułu doktora są niestacjonarne studia doktoranckie. W tym przypadku wysokość kosztów uzależniona będzie od konkretnego kierunku, a także szkoły doktorskiej. Zwykle jednak czesne w skali roku nie będzie wynosić więcej, aniżeli kilka tysięcy złotych.

Samo rozpoczęcie postępowania dotyczącego nadania stopnia doktora, czyli obrona doktorska, nie nakłada obowiązku uiszczania opłat przez doktorantów. Mówią o tym przepisy polskiego prawa o szkolnictwie wyższym i nauce. Gdyby jednak student chciał zamówić dodatkowe egzemplarze swojej pracy, to robi to na własny koszt.